Co powinni wiedzieć rodzice o trzylatku, który przychodzi do przedszkola ?

 

    Wyznaczone przez nauki psychologiczne granice rozwojowe określają wiek pomiędzy trzecim a siódmym rokiem życia jako okres przedszkolny, a jego dolną granicę jako okres umownej dojrzałości aby mogło na pewną część dnia pozostać bez opieki najbliższych w obcym miejscu.

Nie ma dzieci dla których rozstanie z matką i domem byłoby bezbolesne. Niektóre maluchy niesłychanie się mobilizują i robią wrażenie bardzo dzielnych, a napięcie daje znać o sobie dopiero po paru dniach a nawet tygodniach. Nie da się uniknąć „dramatu przystosowania do przedszkola, można go tylko maksymalnie zmniejszyć, poprzez świadome i celowe przygotowanie dziecka, umożliwienie mu poznawanie nowego środowiska w warunkach bezpiecznych.

    Na początku trzeba sobie wyobrazić na jakim poziomie rozwoju znajduje się trzylatek, jakie trudności musi napotkać podczas przystosowania się do nowej sytuacji. Proces adaptacji dziecka do nowego środowiska odbywa się we wszystkich sferach działaniach organizmu fizjologiczno – biologicznej, emocjonalno – społecznej i poznawczej. Głównym regulatorem czynności organizmu jest ośrodkowy układ nerwowy, który u 3-latka jest bardzo słaby i delikatny, niezdolny do odbierania większej ilości bodźców, do dłuższego jednostajnego wysiłku, znoszenia ograniczeń. Gdy do tego dołączymy brak odporności na zmęczenie, wysiłek fizyczny i hałas, niezaradność życiową i dominującą rolę emocji mamy pewien obraz trudności wynikających z niedojrzałości organizmu i osobowości przed którą stawia się bardzo trudne zadanie. Niestety od pierwszego dnia w przedszkolu na dziecko oddziaływuje szereg nowych bodźców. Otaczają go zmienione warunki społeczne. Spotyka się z ograniczeniami w dowolnym zachowaniu, zmianami w dotychczasowych standardach zaspokajania potrzeb.

    Najważniejszą z nich jest potrzeba bezpieczeństwa. Jego odczuwanie ma wpływ na przystosowanie się do nowego środowiska ponieważ umożliwia dziecku poznawanie go. Tylko odczuwając bezpieczeństwo dziecko uczy się nowych rzeczy. Niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa powoduje pojawienia się poczucia opuszczenia braku miłości zagrożenia i lęku. A jak czuć się bezpiecznym w nowym nieznanym miejscu, wśród obcych osób kiedy do tej pory miało się bliski kontakt z matką, zapewniającą zaspokojenie wszystkich potrzeb.

    Obawa przed rozstaniem z matką jest podstawowym lękiem pierwotnym jaki przeżywa dziecko w momencie pójścia do przedszkola jest to coś w rodzaju paniki wiążącej się z poczuciem opuszczenia i zagrożenia.

 

Ale to jeszcze nie koniec.

• Małe dziecko ma słabo ukształtowany system własnego ja dlatego nie może obejść się bez wsparcia i pomocy ze strony najbliższych. Nie wie jeszcze że można tego oczekiwać od osób trzecich, dlatego oderwanie od najbliższych budzi w nim lęk.
• Lęk i niepokój spotęgowany jest trudnościami w komunikowaniu się z obcymi. Często najbliżsi porozumiewają się z dzieckiem swoistym sobie tylko zrozumianym językiem, systemem gestów, dziecięcych neologizmów. W nowym środowisku często „język” ten jest niezrozumiany, a trzeba przecież zakomunikować o swoich potrzebach w szczególności fizjologicznych, wyrazić zadowolenie lub niechęć, odpowiadać na pytania, rozumieć polecenia.
• Dziecko wychowywane w warunkach rodzinnych często bywa wyręczane w czynnościach samoobsługowych, a jeśli nie to i tak towarzyszy mu nieporadność i bezradność, trudności w pokonywaniu przeszkód i czynności samoobsługowych, zdanie na dorosłe obce osoby.
• Ma niezbyt dobrze utrwalone umiejętności i nawyki higieniczne, a przy zmianie standardów życia mogą pojawiać się trudności w ich wykonywaniu, gdyż dziecko nie ma doświadczenia w zakresie grupowego trybu życia, nie zna warunków zaspokajania swoich potrzeb w nowym środowisku co wywołuje uczucie niepewności związane z tą niewiedzą.
• Inną poważną przeszkodą w przystosowaniu wydaje się być sposób percepcji i rozumienia przez trzyletnie dziecko pojęć czasu i przestrzeni. Przedszkole to nowe miejsce inne od domowego, jest nową rozległą przestrzenią w której można się czuć zagubionym. W nowym miejscu trzeba przebywać dł ugo bardzo długo. Dzieci poznają upływ czasu poprzez własną działalność. Nie rozumie określeń czasowych dorosłych, wyjaśnienia na pytanie kiedy przyjdzie mama nie uspokajają, są źródłem kolejnych dociekań – kiedy? Inaczej rejestrują czas, parę godzin wypełnionych niepokojem trwa jak nieskończoność.

          Ten przegląd właściwości rozwojowych powinien zwrócić uwagę na zagrożenia jakie niesie ze sobą pójście do przedszkola. Proces adaptacyjny do przedszkola może stać się przyczyną niepokoju i nieprzyjemności dla dziecka i rodzica, ale jeżeli właściwie nim pokierujemy, będzie przebiegał na miarę dziecięcych możliwości może stać się dla wielu sprawcą korzystnych zmian w rozwoju.

Nie każdy 3-latek jest na tyle dojrzały i gotowy, aby temu procesowi samodzielnie nadać właściwy kierunek. Istnieje potrzeba wsparcia dziecka w tym działaniu przez intencjonalnie stworzone środowisko wychowawcze.

 

Jak wspierać dziecko w przygotowaniu do przedszkola?

 

Kształtujmy umiejętności komunikowania się:

• Nie wyręczajmy dziecka w mówieniu zasypując go potokiem słów i oczekując tylko kiwnięcia głową
• Nie zgadujmy jego potrzeb, czekajmy niech nam samo o tym powie
• Unikajmy porozumiewania się jego językiem który może być niezrozumiały dla obcych
• Nie unikajmy kontaktów z innymi osobami, które zyskały nasze zaufanie, prowokujmy dziecko do rozmów z innymi, stawiania pytań i werbalizowania wypowiedzi
• Pozostawiajmy go czasami z kimś innym aby nabrało zaufania, że jak mama zniknie to potem wraca

Ćwiczmy umiejętności samoobsługowe, które dają poczucie pewności siebie a nie bezradności:

• Dziecko powinno umyć rączki i buzię nie chlapiąc się

• Nie wyręczajmy go w ubieraniu i rozbieraniu, gdy będzie próbował robić to sam nie będzie zależny od dorosłych

• Ubierajmy w odpowiedni wygodny strój miły i łatwy do zdejmowania, ułatwimy mu trudną sytuację i nie będzie zdane tylko na dorosłych

• Uczmy samodzielnego picia z kubeczka, posługiwania się łyżką i widelcem

• Nie zastępujmy go w gryzieniu potraw rozdrabniając dania lub krojąc w kosteczkę kanapki, miksując zupki

• W czasie jedzenia nie odwracajmy jego uwagi włączając telewizor lub pozwalając na zabawę na stole, wyrabiajmy w nim nawyki, bez których nie tkną potraw

• Dziecko powinno umieć „posprzątać” po sobie

• Uczmy samodzielnego korzystania z toalety i sygnalizowania potrzeb, sytuacja korzystania z obcej toalety będzie mniej stresująca, trudne „wypadki” będą należały do rzadkości

Wyrabiajmy odpowiednie nastawienie do odpoczywania i snu:

• Organizujmy odpoczynek po obiedzie, może to być odpoczynek połączony ze słuchaniem bajek

• Pozostawiajmy czasami na noc u kogoś innego (np. u babci) aby nabrało zaufania, że spanie czy leżenie nie w swoim domu nie oznacza rozstania na całe życie

Kształtujmy odpowiednie nastawienie do przedszkola:

• W czasie rozmów należy wytłumaczyć dziecku dlaczego rodzice muszą pracować i po co są przedszkola

• Zaufajmy pracownikom przedszkola, pozytywne nastawienie rodziców do przedszkola rzutuje na nastawienie dzieci

• Kiedy przyprowadzimy dziecko do przedszkola żegnajmy się z nim krótko w pogodnej atmosferze, nie dajmy odczuć własnego niepokoju

• W miarę możliwości dozujmy czas pobytu w przedszkolu, na początku odbierajmy je trochę wcześniej